فراتر از مارکسیسم: کاوشی عمیق در اندیشه‌های اتوپیایی ارنست بلوخ
کتاب “فلسفه مارکسیستی ارنست بلوخ” نوشته وین هادسون، تجزیه و تحلیل دقیق و منظمی از فلسفه ارنست بلوخ ارائه می‌دهد. بلوخ به عنوان یک متفکر مبهم در عرصه مارکسیسم قرن بیستم شناخته شده است، اما در این کتاب دیدگاه‌های با وضوح توصیف شده است. این کتاب از پایان‌نامه دکتری هادسون در مورد بلوخ، تحت نظارت لشک کولاکوفسکی در دانشگاه آکسفورد در سال ۱۹۷۵، استخراج شده است. تخصص هادسون در فلسفه کلاسیک آلمانی، مارکسیسم، و ایده‌های بلوخ در سراسر متن مشهود است و شامل استدلال‌های مفصل و مقایسه‌هایی با سایر مکاتب فلسفی است.
یکی از بینش‌های اصلی بلوخ که توسط هادسون برجسته شده، اهمیت تفکر اوتوپیایی است. کتاب به ترتیب تماتیک به جای تاریخی، رویکرد بلوخ را بازگشایی می‌کند و به خوانندگان کمک می‌کند تا درک پایه‌ای از بینش او و توسعه آن به یک سیستم متافیزیکی را درک کنند. این کتاب بررسی می‌کند که چگونه بلوخ سنت‌های مارکسیستی را غنی می‌کند و یا به چالش می‌کشد و گاهی از آنها منحرف می‌شود. شایان ذکر است که هادسون ایده‌های بلوخ را در زمینه تجدیدنظرگرایی مارکسیستی ارائه می‌دهد، حتی زمانی که با موضوعات مورد بحث خود موافق نیست. تحقیق گسترده کتاب، که با پاورقی‌های فراوان آن نشان داده شده، آن را برای معلمان و دانشجویان جدی فلسفه مناسب‌تر از خوانندگان عمومی می‌کند.
بلوخ استدلال خود را با تبیین رؤیاپردازی در زندگی انسان شروع می‌کند. او بر این باور است که اتوپیاها همیشه وجود داشته‌اند و ما توسط آنها احاطه شده‌ایم، چیزی که او آن را “پیش اشراق” یا “جلوه‌ای” از دنیایی بهتر می‌نامد. بلوخ معتقد است که اتوپیا نه تنها احساسی عاطفی است بلکه هدایت‌کننده کردار و رفتار به شکلی شناختی نیز هست.
هادسون معتقد است که فلسفه نظام باز بلوخ نوعی فلسفه فرآیندمحور است. بلوخ فرآیندی پویا را کشف می‌کند که همیشه در حال تکامل است و به یک نتیجه قطعی نمی‌رسد. به عقیده او، واقعیت یک فرآیند است که بین حال، گذشته‌ی نامتناهی و آینده‌ی امکان‌پذیر در هم تنیده شده است.
بلوخ واقعیت را بر دو نوع فرآیند می‌بیند: فرآیند تاریخ که دارای سوژه است و نوعی دیگر از فرآیندهای طبیعت که هنوز در حال توسعه‌اند. این فرآیندها به‌عنوان محرکی که هنوز نیست و هنوز نشده‌اند، به‌صورت غیرمستقیم و ذهنی وجود دارند. بلوخ بر این باور است که این فرآیندها به وسیله تعاملات بین سوژه و ابژه شکل می‌گیرند و در نهایت به شکل‌گیری هستی‌شناسی “هنوز نه” (Not-Yet) که یکی از اصلی ترین مفاهیم فسلفه ارنست بلوخ است، منجر می‌شوند. برای بلوخ، این فرآیند نه تنها یک عنصر تجربی است، بلکه به‌عنوان الگویی باز و تصمیم‌گرفته نشده است که فضا برای تغییر، تولید شرایط جدید و نتایج متنوع فراهم می‌کند.
بلوخ در کتاب خود روی اهمیت فرآیند تمرکز می‌کند و اینکه چگونه فرآیندها در حال تکامل، به‌طور پیوسته در حال تغییر و توسعه هستند. او مفهوم “هنوز نه” را مطرح می‌کند که نشان‌دهنده آینده‌ای است که هنوز وجود ندارد، اما پتانسیل تحقق دارد. این مفهوم به ما نشان می‌دهد که چگونه امید و آرزوهای ما می‌توانند در شکل‌دهی به آینده مؤثر باشند.
هادسون در کتاب خود بر این نکته تأکید می‌کند که فلسفه بلوخ، علیرغم پیچیدگی‌های آن، برای درک عمیق‌تر از مارکسیسم و اتوپیا ارزشمند است. او می‌گوید که فلسفه بلوخ بر پایه ایده‌های اتوپیایی بنا شده که نه تنها در سطح فلسفی بلکه در سطوح دیگر مانند سیاست، دین و هنر نیز تأثیرگذار است.
در نهایت، این کتاب نه تنها یک تحلیل عمیق از اندیشه‌های بلوخ است بلکه به‌عنوان یک منبع مفید برای دانشجویان و محققان علاقه‌مند به فلسفه مارکسیستی و اتوپیایی محسوب می‌شود. این کتاب نشان‌دهنده توانایی هادسون در ارائه تفسیری جامع و دقیق از یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین اندیشمندان مارکسیست قرن بیستم است.
با خواندن این کتاب، مخاطبان می‌توانند درک بهتری از تفکر اتوپیایی بلوخ و نحوه تأثیرگذاری آن بر مارکسیسم به دست آورند. همچنین، این کتاب به ما می‌آموزد که چگونه امید و آرزوها می‌توانند در شکل‌دهی به آینده و ایجاد دنیایی بهتر نقش داشته باشند.در پایان، این کتاب بیانگر این است که چگونه فلسفه بلوخ، با تأکید بر فرآیند و امکان‌پذیری‌های آینده، به ما رویکردی جدید در فهم دنیای اطرافمان ارائه می‌دهد و چگونه هادسون این اندیشه‌ها را با دقت و مهارت به مخاطبان خود منتقل می‌کند.
اتوپیانیست – محمد نصراوی
اتوپیا، امید، آگاهی …
این کتاب را در کانال تلگرامی اتوپیانیست می‌توانید دانلود کنید.
